Alkalen fosfataz (ALP), karaciğer, kemikler, böbrekler ve bağırsaklar gibi çeşitli dokularda bulunan bir enzimdir. Kan testleriyle ölçülen ALP seviyeleri genellikle karaciğer fonksiyonlarını ve kemik sağlığını değerlendirmek için kullanılır. ALP yüksekliği, karaciğer hastalıkları, safra yolları tıkanıklığı, kemik hastalıkları veya bazı kanser türleri gibi durumlarla ilişkili olabilir.
Yazı İçeriği
Alkalen Fosfataz (ALP) Nedir?
Alkalen Fosfatazın Normal Değer Aralığı Kaç Olmalıdır?
Alkalen Fosfataz Yüksekliği Nedir?
Alkalen Fosfataz Yüksekliği Nedenleri
Alkalen Fosfataz Yüksekliği Durumunda Ne Yapmak Gerekir?
Alkalen Fosfataz Düşüklüğü Nedenleri
Alkalen Fosfataz (ALP) Nedir?
Alkalen fosfataz (ALP), vücutta özellikle karaciğer, kemikler, böbrekler ve bağırsaklarda bulunan bir enzimdir. Karaciğer ve kemik hastalıkları veya safra tıkanıklığı gibi durumlarda ALP değerleri yükselebilir.
Enzimler, biyolojik reaksiyonları hızlandıran protein yapılı moleküllerdir ve vücuttaki metabolik süreçlerin düzenlenmesinde kritik rol oynarlar. Alkalen Fosfataz (ALP) da bir enzim olup, özellikle kemik ve karaciğer sağlığı ile ilişkilidir. ALP, fosfat gruplarını organik moleküllerden ayırarak kemik mineralizasyonuna katkı sağlar ve karaciğerde safra akışını düzenleyerek sindirime yardımcı olur.
Alkalen fosfataz enziminin başlıca görevleri şunlardır:
Kemik Metabolizması: Osteoblastlar aracılığıyla kemik mineralizasyonunu destekler.
Karaciğer Fonksiyonları: Safra akışını düzenleyerek toksinlerin atılmasına yardımcı olur.
Sindirim Sistemi: Bağırsaklarda besinlerin emilimini kolaylaştırır.
Böbrek Fonksiyonları: Atık maddelerin vücuttan atılmasında rol oynar.
Alkalen Fosfataz (ALP) Testi Nedir?
Alkalen Fosfataz (ALP) testi, karaciğer, kemik veya safra yolları hastalıklarının tanısında kullanılan bir kan testidir. ALP testi açlık veya tokluk durumuna bağlı olarak yapılabilir ve sonuçlar laboratuvar referans aralıklarına göre değerlendirilir. Normal ALP seviyeleri yaş, cinsiyet ve bireysel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Alkalen Fosfatazın Normal Değer Aralığı Kaç Olmalıdır?
Alkalen fosfataz değerleri yaşa ve cinsiyete göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin; çocuklar ve ergenler büyüme ve gelişme dönemlerinde ALP değerleri yükselir. 15-50 yaş arasındaki erkekler, kadınlara göre daha yüksek ALP değerlerine sahiptir. Yaşlılıkta daha ALP değerleri daha yüksektir. ALP değerinden yola çıkılarak olası hastalıklar düşünülürken bu noktada “Alkalen fosfataz kaç olmalı?” sorusu merak edilir. ALP değeri IU/l birimiyle ifade edilir. Alkalen fosfataz normal değeri laboratuvarlar arasında değişkenlik gösterse de genellikle 44–147 IU/l olarak belirlenmiştir. Bazı laboratuvarlarda ALP normal değeri 30–120 IU/l olarak kabul edilir. Pek çok kişi alkalen fosfataz düşüklüğü değil, alkalen fosfataz yüksekliği ile karşılaşır.
Alkalen Fosfataz Yüksekliği Nedir?
Alkalen fosfataz yüksekliği, kan tahlili sonuçlarında ALP değerinin yaş ve cinsiyete göre belirlenen referans aralıklarının üst sınırından daha yüksek olması durumudur. Acıbadem Labmed tarafından kabulen edilen referans aralıklarına göre, ALP değerlerinin yetişkin erkeklerde 119 IU/L üzeri, yetişkin kadınlarda ise 107 IU/L üzeri olması ALP yükseliği anlamına gelir.
Bebekler ve çocuklarda kemik büyümesi nedeniyle ALP seviyeleri yüksektir, doğal olarak referans aralıkları yetişkinlerdekinden farklıdır. Örneğin, 10-13 yaş arası erkek çocuklarda üst sınır 370 IU/L iken aynı yaş grubundaki kız çocuklarında ALP üst değeri 364 IU/L’dir.
Alkalen Fosfataz Yüksekliği Nedenleri
Alkalen fosfataz yüksekliği nedenleri konusuna geçmeden önce “Alkalen fosfataz yüksekliği nedir?” sorusunu açıklayalım. Kan tahlilindeki ALP değerinin 147 IU/l değerinden yüksek olmasıdır. Daha çok karaciğer ve kemiklerde bulunan ALP, buna bağlı olarak karaciğer ve kemiklerle ilgili sorunları düşündürür. Karaciğer hasarı durumunda alkalen fosfataz değeri yükselir. Yine kemik hücre aktivitesi alkalen fosfataz yüksekliğine neden olur. Yüksek ALP değeri şu sebeplerden kaynaklanabilir:
Siroz
Hepatit
Karaciğerde şişkinlik yaratan mononükleoz
Safra kanalında tıkanıklık (safra taşı, safra iltihabı veya kanserden kaynaklanır)
Kolesistit (safra kesesi iltihabı)
Araştırmalara göre, ALP değeri yüksek çıkan kişilerde şu sağlık sorunları da görülebilir:
Bakteriyel enfeksiyon
Osteomiyelit (kemik iltihabı)
Safra kanalı hasarı
Safra akışında azalma
Aşırı aktif paratiroid veya tiroit bezleri
Osteomalazi (kemik yumuşaması)
Raşitizm
Paget hastalığı (kemiklerin alışılanın dışında çok büyük, zayıf veya çok kırılgan olmasına neden olan bir hastalık)
Miyeloid metaplazi
Kalp yetmezliği
AIDS
Hodgkin lenfoma
Osteojenik sarkom
Bazı kanserler
Kemik metastazı (var olan bir kanserin kemiğe yayılması)
Yüksek ALP değerinin bir diğer nedeni de yetersiz beslenmedir. Beslenme kısıtlamalarına uymayan çölyak hastalarının da ALP değeri yüksektir. ALP yüksekliği her zaman bir sorundan kaynaklanmaz. Olağan durumlarda da alkalen fosfataz yükselebilir. Hamilelik, büyüme çağı, yaşlanma ve kemik kırıklarının iyileşmesi dönemlerinde ALP değeri yüksek olabilir. Kan grubu 0 ve B olan kişilerin yağlı yiyecekler tükettikten sonra bağırsaklarda ALP seviyeleri yükselebilir. Bazı ilaçlar da kullanıldıktan sonra ALP değerini yükseltebilir. Özellikle karaciğeri yoran ilaçlar bu yüksekliğin sebebi olabilir.
Alkalen Fosfataz Yüksekliği Durumunda Ne Yapmak Gerekir?
Hamilelik ve kemik gelişiminden kaynaklanmayan ALP yüksekliği durumlarında sebebin ne olduğu belirlendiğinde teşhis yapıldıktan sonra ona göre bir tedavi uygulanır. Karaciğer, kemik ve diğer nedenlerle gelişen hastalıkların tedavileri belirlenir. Ancak beslenme yetersizliği nedeniyle yükselen ALP değerlerinde sağlıklı beslenmeye ihtiyaç duyulur. Sağlıklı ve dengeli beslenme programında şu besinlere yer verin:
Sebzeler
Meyveler
Tahıllar
Yağsız protein kaynakları (tavuk, balık vb.)
Baklagiller
Az yağlı süt ürünleri
Kuru yemişler
Yağlı tohumlar (kabak çekirdeği vb.)
Yüksek alkalen fosfataz düzeyinden sorumlu bir enfeksiyon varsa doktorunuz antibiyotik ve antimikrobiyal ilaçlar verebilir.
Karaciğer, safra kesesi veya safra yolları tıkanıklıkları için ameliyat gerekebilir. Girişimsel radyolojik tedaviler veya ilaç tedavileri de uygulanabilir.
Kemik sorunlarıyla ilgili röntgen çekimi, kemik taraması, vb. gerekebilir.
ALP yüksekliğine neden olabilen kanser hastalığında ise ameliyat, kemoterapi ve radyoterapi uygulanır.
Alkalen Fosfataz Düşüklüğü Nedenleri
“Alkalen fosfataz düşüklüğü nedir?” sorusu ise 44 IU/l ALP değerinin altında kalması olarak bilinir. Alkalen fosfataz düşüklüğünün ise nedenleri şöyle sıralanabilir:
Çinko veya magnezyum eksikliği
Protein eksikliği
Beslenme yetersizliği
Tiroidin az çalışması veya hipotiroidizm
Pernisiyöz anemi
Hipofosfatemi (kemik ve dişleri etkileyen genetik bir bozukluk)
Wilson hastalığı
Bazı ilaçlar, doğum kontrol ilaçları da düşük ALP değerinden sorumlu olabilir.
Referans değerlerin dışındaki ALP değerlerinin doktor tarafından değerlendirilmesi şarttır. Bu değerler her zaman bir sağlık sorununa işaret etmez. Doktorunuz ALP değerinin ne kadar yüksek veya düşük olduğunu göz önünde bulundurur. Bunun yanı sıra genel sağlık durumunuz, farklı semptomlar ve diğer tetkikleri de düşünerek bir değerlendirmede bulunur. ALP yüksekliğini belirlemeye yönelik farklı testler isteyebilir. Çünkü ALP vücudun farklı bölümlerinde bulunan bir enzim türüdür ve bu yüksekliğin vücudun hangi organıyla ilgili olduğunu tespit etmek önemlidir. Karaciğer ile ilgili bilirubin testi, AST ve ALT testleri ek tetkikler olarak istenebilir. ALP değeri yüksek olup istenen bu testler normal değerlerdeyse sorun kemik kaynaklı olabilir. Bu nedenle kemik ile ilgili ileri tetkikler istenebilir.
