Yazı İçeriği
Acil tedavi ünitelerinde, kişilere sağlık personelinin yaptığı tıbbi müdahalelerdir. İlkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olay yerinde bulabildiği malzemelerle yaptığı hayat kurtarıcı müdahale olmasına karşın; acil tedavi uzman kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahaledir
Olay sırasında insanlar panik ve heyecanlı olur. Bu durumda ilk yardımı yapacak kişi sakin ve kararlı olmalı, sorumluluk alarak gerekli müdahaleleri doğru olarak yapmalıdır.
Kişinin durumu değerlendirilir ve öncelikli müdahale edilecekler belirlenir,
Kişi sakinleştirilir ve endişeleri giderilir,
Kişiye müdahalede yardımcı olacak kişiler organize edilir,
Kırıklara yerinde müdahale edilir,
Kişi sıcak tutulur,
Kişinin yarasını görmesine izin verilmez,
Kişi hareket ettirilmez ve en yakın sağlık kuruluşuna sevk edilir.
Hayat kurtarma zinciri 4 aşamadan oluşur. Üçüncü ve dördüncü aşama ilk yardımcının görevi değil, ileri yaşam desteğine aittir.
1. Sağlık kuruluşuna haber verilmesi
2. Olay yerinde temel yaşam desteği yapılması
3. Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması
4. Hastane acil servislerinde müdahale yapılmasıdır.
Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir:
A. Hava yolu açıklığı
B. Solunum (Bak-Dinle-Hisset)
C. Dolaşım (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak yapılır)
İlk yardımcının insan vücudu, yapısı ve işleyişi konusunda bazı temel kavramları bilmesi gerekir.
Hareket sistemi: Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini sağlar ve koruyucu görev yapar. Hareket sistemi şu yapılardan oluşur:
Kemikler
Eklemler
Kaslar
Dolaşım sistemi: Vücut dokularının oksijen, besin, hormon, bağışıklık elemanı ve benzeri elemanları taşır ve yeniden geriye toplar. Dolaşım sistemi şu yapılardan oluşur:
Kalp
Kan damarları
Kan
Sinir sistemi: Bilinç, anlama, düşünme, algılama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum ile dolaşımı sağlar. Sinir sistemi şu yapılardan oluşur:
Beyin
Beyincik
Omurilik
Omurilik soğanı
Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alışverişi görevini yaparak hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlar. Solunum sistemi şu organlardan oluşur:
Solunum yolları
Akciğerler
Boşaltım sistemi: Kanı süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulması, zararlı olanların atılması görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Boşaltım sistemi şu organlardan oluşur:
İdrar borusu
İdrar kesesi
İdrar kanalları
Böbrekler
Sindirim sistemi: Ağızdan alınan besinlerin öğütülerek sindirilmesi ve kan dolaşımı vasıtasıyla vücuda dağıtılmasını sağlar. Sindirim sistemi şu organlardan oluşur:
Dil ve dişler
Yemek borusu
Mide
Safra kesesi
Pankreas
Bağırsaklar
İlkyardım sırasında kişiyi değerlendirmeden önce yaşam bulgularının anlamlarının bilinmesi gerekir. Çünkü; bu bulgular müdahaleler için önem taşır. Yaşam bulguları kişinin;
Bilinci,
Solunumu,
Dolaşımı,
Vücut ısısı,
Kan basıncını ifade eder.
Kişinin solunumu değerlendirilirken;
Solunum sıklığına,
Solunum aralıklarının eşitliğine,
Solunum derinliğine bakılır.
Kişinin 1 dakika içinde nefes alma ve verme sayısı solunum sıklığını gösterir. Sağlıklı yetişkin bir kişide dakikada solunum sayısı 12–20, çocuklarda 16–22, bebeklerde 18-24’dür.
Kişi değerlendirilirken kan basıncı kontrol edilmez. Ancak, kan basıncının anlamının bilinmesi
önemlidir. Kalbin kasılma ve gevşeme anında damar duvarına yaptığı basınçtır. Kalbin kanı pompalama gücünü gösterir. Normal değeri 100/50- 140/100 mm Hg’dir.
Kalp atımlarının atardamar duvarına yaptığı basıncın damar duvarında parmak uçlarıyla hissedilmesine
nabız denir.
Yetişkin bir kişide normal nabız sayısı dakikada 60–100,
Çocuklarda 100–120,
Bebeklerde 100-140’dır.
Vücutta nabız alınabilen bölgeler; şah damarı, ön-kol damarı, bacak damarı, kol damarıdır. Kişinin dolaşımını değerlendirirken, çocuk ve yetişkinlerde şah damarından, bebeklerde kol atardamarından nabız alınır.
İlkyardımda vücut ısısı koltuk altından ölçülmelidir. Normal vücut ısısı 36.5 derecedir. Normal değerin üstünde olması yüksek ateş, altında olması düşük ateş olarak belirtilir. 41–42 derece üstü ve 34.5 derece tehlike olduğunu ifade eder. 31.0 derece ve altı ölümcüldür.
Solunum durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.
Kalp durması: Bilinci kapalı kişide kalp atımının olmaması durumudur. Kalp durmasına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.
Kişide solunumun olmaması, bilincin kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir.
